Expirerende lijfrente

Op het moment dat er sprake is van een pensioentekort, kunnen Nederlanders middels het storten van geld op een lijfrenteproduct (banksparen of een pensioenverzekering) tijdens het werkzame leven aanvullende pensioen opbouwen. Deze mogelijkheid bestaat al decennia lang, alhoewel er in de loop van tijd een aantal belangrijke wijzigingen heeft plaatsgehad op het gebied lijfrentes (zie verder op deze pagina). Een lijfrenteproduct waarin vermogen opgebouwd kan worden, kent een bepaalde looptijd. Dit wordt ook wel de opbouwfase genoemd. Op het moment dat het einde van de opbouwfase wordt bereikt, wordt gesproken van een expirerende lijfrente. De lijfrente expiratie is dus het moment waarop de opbouwfase afloopt en bepaald moet worden wat er met het opgebouwde vermogen dient te gebeuren.

Op het moment dat een lijfrente expireert, dient bepaald te worden wat er met het opgebouwde vermogen binnen de lijfrente moet gebeuren. Niet voor alle expirerende lijfrentes zijn deze mogelijkheden gelijk. Omdat er in het verleden een aantal keren fiscale wijzigingen hebben plaatsgevonden, geldt dat de mogelijkheden bij oude lijfrenteverzekeringen ruimer kunnen zijn dan bij nieuwe lijfrenteverzekeringen of bancaire lijfrentes. In de pensioenwereld praat men over verschillende fiscale regimes waar een lijfrenteproduct onder kan vallen. Hieronder zetten wij voor u op een rij wanneer een lijfrenteverzekering valt onder het oude regime en wanneer een lijfrenteverzekering valt onder het nieuwe regime.

Bancaire lijfrentes (banksparen) bestaan al sinds 1 januari 2008; zij vallen onder het nieuwe regime.

Zoals hierboven aangegeven, kan een expirerende lijfrente op verschillende manieren aangewend worden. Op deze pagina gaat het specifiek om de mogelijkheden van lijfrente sparen (banksparen).

Op het moment dat een oude lijfrente expireert, heeft u bij lijfrente sparen 2 mogelijkheden: u kunt de uitkering van de lijfrente uitstellen of u kunt de lijfrente periodiek laten uitkeren. Deze mogelijkheden worden hieronder beschreven. Verder op deze pagina vindt u een overzicht van de belangrijkste voorwaarden waaraan voldaan moet worden.

Op het moment dat u het geld uit de lijfrente nog niet nodig heeft, kunt u er voor kiezen om de uitkering uit te stellen. U kunt dan een uitgestelde bankspaarrekening openen waarop u het lijfrentekapitaal stort. Gedurende de uitstelfase vinden er dus nog geen uitkeringen plaats en kan er gekozen worden om met het geld op de bankspaarrekening te sparen (lijfrentespaarrekening) of te beleggen (lijfrente beleggingsrecht). Uitstellen mag wettelijk tot vijf jaar na de AOW-datum.

Op het moment dat u het geld uit de expirerende lijfrente wenst te ontvangen als (aanvulling op uw) inkomen, kunt u kiezen voor een direct uitkerende bankspaarrekening. U stort het lijfrentekapitaal dan op deze bankspaarrekening waarna het kapitaal in periodieke betalingen aan u wordt uitgekeerd.

Om in aanmerking te komen voor de belastingvoordelen van lijfrente sparen, dient voldaan te worden aan een aantal voorwaarden. Deze voorwaarden zijn hierboven al deels aan bod gekomen. We zetten de belangrijkste voorwaarden nog even voor u op een rij:

Op het moment dat de rekeninghouder van een bankspaarrekening komt te overlijden, gaan de rechten van de rekening over op de erfgenamen. Het is bij een bankspaarrekening dus niet mogelijk om een andere rekeninghouder of begunstigde aan te wijzen. Op het moment dat het wenselijk is om de uitkeringen bij overlijden aan specifieke personen toe te wijzen, dan zal dit dus eventueel in een testament moeten worden geregeld.

Banksparen is niet de enige optie die u heeft bij een expirerende lijfrente. U kunt ook kiezen voor een verzekeringsoplossing (lijfrenteverzekering).

Tegen de tijd dat je de pensioengerechtigde leeftijd nadert, wordt het tijd voor de uitkeringsfase. Het opbouwde lijfrentetegoed komt vrij, je hebt dan een expirerende lijfrente. Hiermee kun je bij dezelfde verzekeraar een uitkerende lijfrenteverzekering afsluiten. Maar je kunt met het geld ook een uitkerende lijfrente afsluiten bij een andere verzekeraar of de uitkering via banksparen laten lopen bij een bank. Hoe zorg ik ervoor dat de uitkering van mijn lijfrente zo hoog mogelijk is?

Als uw lijfrente afloopt (expireert), krijgt u bericht van de verzekeringsmaatschappij waar u het kapitaal hebt opgebouwd. Bij dat bericht zit vaak een offerte, zodat u kunt zien welk bedrag u per maand krijgt gedurende welke periode. Daar kunt u mee akkoord gaan, maar dat is geen verplichting. U kunt het opgebouwde kapitaal ook laten uitkeren door een andere – wellicht voordeliger – maatschappij. Houd er bij het overstappen wel rekening mee dat niet alle verzekeraars even snel zijn. Oriënteer u dus tijdig.

Dat verschilt per persoon. De hoogte van de uitkeringen verschilt sowieso per maatschappij, maar is ook afhankelijk van uw wensen. Wilt u de lijfrente per maand, per kwartaal of per jaar laten uitkeren? En hoe lang wilt u een uitkering ontvangen? Welk risico wilt u nemen met het geld? Wilt u het laten beleggen of juist niet? Allemaal zaken die de hoogte van de uitkering beïnvloeden. Vraag daarom altijd meerdere offertes aan. Dat kan u duizenden euro’s per jaar opleveren! En soms is banksparen een aantrekkelijk alternatief.

Mijn lijfrente loopt binnenkort af, maar ik heb besloten om langer te blijven werken. Kan ik de uitkeringen opschorten?

Ja, dat kan. U hoeft daarvoor overigens niet te blijven werken; u kunt er zonder opgaaf van reden voor kiezen om de lijfrente te parkeren. In het jargon heet dit ‘uitgesteld voortzetten’. Vraag in dat geval wel naar de eventuele kosten en rentevergoeding. Dit verschilt sterk per verzekeraar; soms kan parkeren ongunstig uitpakken. In dat geval kunt u uw geld bij een andere maatschappij stallen tegen gunstiger voorwaarden. Mocht u dus besluiten de betalingen op te schorten, dan kan het lonen om meerdere offertes op te vragen.

Ja, dat kan. De lijfrentes en koopsommen hoeven daarvoor niet op hetzelfde moment af te lopen. Sterker nog: samenvoegen is niet alleen makkelijker, het is in veel gevallen ook voordeliger. Verzekeraars hebben namelijk liever een grote klant dan klanten met ‘kruimelwerk’. Dat betekent dat u kunt onderhandelen over betere voorwaarden op het moment dat u gaat samenvoegen. Let wel op de datum waarop u de polissen hebt afgesloten, want de mogelijkheden voor zogeheten oud- en nieuw-regimepolissen verschillen.

Dat zijn koopsompolissen die zijn afgesloten voor 1 januari 1992, en lijfrenteverzekeringen tegen premiebetaling die zijn afgesloten voor 16 oktober 1990. Hebt u een oud-regimepolis die u na het afsluiten hebt verhoogd? Dan is het van belang dat de verhoging heeft plaatsgevonden met een zogeheten optieclausule. Zonder zo’n clausule hebt u te maken met een nieuw-regimepolis. Dat is nadelig, want met een oud-regimepolis mag u in de regel meer. U kunt bijvoorbeeld kiezen voor een direct ingaande lijfrente, het moment van uitkeren uitstellen, de polis (elders) verlengen, de polis doorschuiven naar de (klein)kinderen of deze direct laten uitkeren (afkopen).

Nieuw regime polissen zijn afgesloten na 1 januari 1992 (koopsom) of 16 oktober 1990 (premie). Deze polissen kunt u alleen omzetten in:

Als degene op wiens naam de polis staat komt te overlijden, eindigen in principe de uitkeringen. De verzekering is immers afgesloten op een ‘lijf’. Daar is wel wat aan te doen. U kunt een zogeheten contraverzekering afsluiten, maar daar zijn wel kosten aan verbonden. Een ander nadeel van zo’n contraverzekering is dat de uitkering voor de nabestaande in de loop van de jaren daalt. Sommige verzekeraars kiezen er zelfs voor om helemaal niet uit te keren wanneer de verzekerde bijvoorbeeld een of twee jaar voor het aflopen van de polis overlijdt. Let dus goed op de voorwaarden en de kosten van de contraverzekering.

Een lijfrenteverzekering is een belastingvriendelijke pensioenspaarvorm. De inleg kan, onder bepaalde voorwaarden, worden afgetrokken van de inkomstenbelasting. Ook hoef je geen vermogensbelasting over het opgebouwde tegoed te betalen. Wanneer de lijfrente tot uitkering komt, betaal je wel inkomstenbelasting over het uitgekeerde bedrag.

Al decennia lang sluiten mensen lijfrente producten af om fiscaal vriendelijk vermogen op te bouwen "voor later". In het verleden zijn de fiscale regels rondom lijfrentes een aantal keer aangepast. Dat heeft als gevolg gehad dat het tegenwoordig afhangt van het moment van afsluiten van het lijfrenteproduct welke mogelijkheden u heeft op het moment dat de lijfrente expireert. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen oud regime lijfrentes en nieuw regime lijfrentes. Een oud regime lijfrente is een lijfrenteverzekering die:

Op het moment dat een oud regime lijfrente expireert, heeft u de volgende mogelijkheden:

Deze mogelijkheden worden hieronder uitgebreid beschreven.

Op het moment dat u de expirerende lijfrente direct tot uitkering laat komen (bedrag ineens op uw rekening), dient u over dit bedrag inkomstenbelasting te betalen. In het jaar dat lijfrente uitgekeerd wordt, dient u het uitgekeerde bedrag op te tellen bij alle andere inkomstenbestanddelen die in Box 1 vallen. In Nederland geldt een progressief belastingtarief in box 1. Dat wil zeggen: hoe hoger het inkomen in Box 1, des te hoger het belastingtarief dat geldt. Dankzij het progressieve karakter van de belastingheffing is de kans groot dat er bij direct uitkeren veel belasting over de lijfrente berekend wordt. In de praktijk wordt daarom vrijwel alleen gekozen voor direct uitkeren als er sprake is van een laag expiratiebedrag (kleine lijfrente).

U kunt er voor kiezen om de expirerende lijfrente om te zetten naar een direct ingaande lijfrenteverzekering. Dat is een verzekering waarbij het in de verzekering opgebouwde bedrag middels periodieke uitkeringen aan u uitgekeerd wordt. Over deze uitkeringen bent u inkomstenbelasting (Box 1) verschuldigd. U kunt de duur van de uitkering zelf bepalen, zolang er maar voldaan wordt aan de 1% sterftekans regel. Dat wil zeggen dat de duur van de uitkeringen minimaal zo lang moet zijn dat er volgens officiële sterftetabellen 1% kans is (om precies te zijn 0,94%) dat de verzekerde in die periode komt te overlijden. De maximale uitkeringsperiode is levenslang. Dat wil zeggen dat de verzekeraar een periodieke uitkering verzorgt totdat de begunstigde komt te overlijden.

Een lijfrenteverzekering biedt u nog een andere mogelijkheid. Het is mogelijk om de uitkeringen te schenken aan iemand anders. Veel mensen die de uitkeringen uit een lijfrenteverzekering zelf niet nodig hebben, kiezen voor de optie om te schenken aan kinderen of kleinkinderen. Vooral als de (klein)kinderen zelf geen of nauwelijks inkomen hebben, kan dit fiscaal zeer interessant zijn. Schenken kan alleen als gekozen wordt voor een lijfrenteverzekering. Indien gekozen wordt voor banksparen (zie volgende optie), dan is schenking niet mogelijk.

De direct uitkerende bankspaarrekening is de bancaire variant van de hierboven vermelde direct ingaande lijfrenteverzekering. Bij een direct ingaande bankspaarrekening wordt het geld uit de expirerende lijfrente gestort bij een bank of een beleggingsinstelling. U kunt vaak kiezen tussen sparen (lijfrentespaarrekening) of beleggen (lijfrentebeleggingsrecht). Net als bij de lijfrenteverzekering ontvangt u vanaf de bankspaarrekening periodieke uitkeringen die als inkomen kunnen dienen.

Op het moment dat u het vermogen dat opgebouwd is binnen de lijfrenteverzekering nog niet direct nodig heeft, kunt u er voor kiezen om de uitkering uit te stellen tot een later moment. Vaak kunt u de bestaande lijfrenteverzekering verlengen of er voor kiezen om een uitgestelde lijfrenteverzekering bij een andere maatschappij af te sluiten. Indien u kiest voor een uitgestelde lijfrenteverzekering, blijft het expirerende kapitaal nog in stand en kan er over dit volledige kapitaal gedurende de uitstelfase extra rendement gehaald worden. Hierdoor kan het lijfrentekapitaal verder aangroeien. Indien u bij een oud regime lijfrenteverzekering kiest voor een uitgestelde lijfrenteverzekering, blijft het fiscale regime in tact. Dus op het moment dat de uitstelfase voorbij is, heeft u wederom de op deze pagina beschreven keuzes.

De uitgestelde bankspaarrekening is de bancaire variant van de hierboven vermelde uitgestelde lijfrenteverzekering. Bij een uitgestelde bankspaarrekening wordt het geld op een bankspaarrekening gestort en wordt er nog een periode met dit geld gespaard of belegd. Deze optie wordt bij een oud regime lijfrenteverzekering echter niet vaak gekozen. Dit hangt samen met het feit dat een bankspaarrekening altijd een nieuw regime lijfrente is. Op het moment dat u bij het expireren van een oud regime lijfrenteverzekering het geld stort op een bankspaarrekening, veranderd het regime van de lijfrente van oud naar nieuw regime. Dat betekent dat de extra mogelijkheden die een oud regime polis biedt ten opzichte van een nieuw regime polis komen te vervallen.